Χειμερινό Καλλιτεχνικό Εργαστήριο 12/12/14 - 18/01/2015
Εισαγωγή
Από τις απαρχές της κοινωνικής φωτογραφίας στην Αμερική του 19ου αιώνα, ως το σύγχρονο ντοκιμαντέρ, η τεκμηριωτική φωτογραφία, ως μέθοδος καταγραφής της πραγματικότητας, συνιστά ένα ερευνητικό, αλλά και αισθητικό έργο, όπου συνυπάρχουν το κοινωνιολογικό και καλλιτεχνικό βλέμμα. Μέσα από την εικόνα αλλά και τον “λόγο” που την περιβάλλει, το ντοκιμαντέρ προτείνει ως τρόπο ανάγνωσης του κόσμου τη ρεαλιστική απεικόνιση και το κωδικοποιημένο μήνυμα συνάμα, την πραγματικότητα, αλλά και την αποδόμησή της. Υπό αυτό το πρίσμα, η τεκμηριωτική φωτογραφία εξετάζεται ως καλλιτεχνική, αλλά και ως κοινωνική πράξη: μία στοχαστική, κριτική και ενίοτε ανατρεπτική μέθοδος διερεύνησης του κοινωνικού και πολιτισμικού τοπίου, των σχέσεων εξουσίας και της πολιτικής φόρτισης του κόσμου, αποκαλυπτική, μεταξύ άλλων, και της θέσης αυτού που παρατηρεί σε σχέση με αυτόν ή αυτό που παρατηρείται. Ο κοινωνιολόγος και φωτογράφος Lewis Hine (1874-1940), αντιλαμβανόταν τη φωτογραφία, όχι ως έργο τέχνης, αλλά ως πολιτικό και πολιτισμικό έργο, ως μέρος ενός συνόλου εικόνων και λέξεων. Από την άλλη, ο σύγχρονος θεωρητικός Boris Groys, υποστηρίζει ότι η αισθητικοποίηση που επιτελείται στο έργο τέχνης, επιτυγχάνει την κατάργηση του κατεστημένου μέσα από την απο-λειτουργικοποίησή του, και άρα συνιστά πολιτική πράξη.
Σε αυτό το εργαστήριο θα εξετάσουμε τους τρόπους με τους οποίους η εικόνα – ως ντοκουμέντο, αλλά και ως έργο τέχνης - αποκτάει πρόσβαση σε μια σύνθετη δομή της πραγματικότητας και έτσι μετατρέπεται σε εργαλείο παραγωγής κοινωνικής γνώσης.
Μεθοδολογία
Θα πραγματοποιηθούν 6 συναντήσεις 4 ωρών η κάθε μία, η οποίες θα περιέχουν εισηγήσεις, παρουσίαση δουλειάς των συμμετεχόντων, κριτική συζήτηση, καθώς και διαλέξεις. Συγκεκριμένα:
Α) Εισηγήσεις: Θα γίνει μια μικρή αναδρομή στην ιστορία και τη θεωρία της τεκμηριωτικής φωτογραφίας, ενώ θα αναζητηθούν τα όρια και οι σχέσεις της με την καλλιτεχνική φωτογραφία, το φωτορεπορτάζ και την οπτική κοινωνιολογία. Στη πορεία, επιπλέον εισηγήσεις θα γίνονται, καθώς προκύπτει η ανάγκη θεωρητικής πλαισίωσης των θεμάτων ενασχόλησης της ομάδας.
Β) Φωτογραφικά πρότζεκτ: Χωρίς να αποκλείονται και τα ατομικά πρότζεκτ, προτείνεται η δημιουργία ενός ομαδικού φωτογραφικού πρότζεκτ, που θα στηριχθεί στην ενεργή συνεργασία και αλληλεπίδραση όλων των συμμετεχόντων, ενώ θα συνδυάζει διαφορετικές προσεγγίσεις και θα αξιοποιεί ποικίλα μεθοδολογικά εργαλεία. Σε μια πολυδιάστατη εξέταση του πεδίου της τεκμηριωτικής φωτογραφίας και έρευνας, σημαντικό ρόλο μπορούν να έχουν, πέρα από την φωτογραφία, και άλλα μέσα συλλογής δεδομένων και δόμησης της αφήγησης, όπως π.χ. ο λόγος, το βίντεο, η συλλογή αρχειακού υλικού, κλπ. Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στην αφήγηση και το νόημα που προκύπτει μέσα από τη διαδοχή εικόνων, μία ολοκληρωμένη σειρά φωτογραφιών δηλαδή, και όχι από μεμονωμένες εικόνες.
Γ) Κριτική ανάλυση: Το μεγαλύτερο μέρος του εργαστηρίου θα εστιαστεί στην κριτική ανάλυση της δουλειάς της ομάδας των συμμετεχόντων και στην συζήτηση. Οι συμμετέχοντες αποφασίζουν το θέμα του πρότζεκτ που θα δουλέψουν και στην πορεία αναλύονται κριτικά όλα τα βήματα ανάπτυξης: η σύλληψη της ιδέας, ο σχεδιασμός, η δουλειά στο πεδίο συλλογής δεδομένων (οπτικό και άλλου τύπου υλικό), η επεξεργασία και ταξινόμηση του υλικού που θα συλλεχθεί, καθώς και η τελική παρουσίαση.
Δ) Διαλέξεις και παρουσιάσεις: Περίπου για το 1/6 των ωρών του εργαστηρίου θα πραγματοποιηθούν διαλέξεις και παρουσιάσεις από προσκεκλημένους θεωρητικούς και καλλιτέχνες του χώρου (και του Depression Era), που θα σχετίζονται με τις θεματικές που θα αναπτυχθούν στην διάρκεια του εργαστηρίου από τους εισηγητές και τους συμμετέχοντες.
Διδάσκοντες
Παύλος Φυσάκης
Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1969. Μέλος του πολιτιστικού οργανισμού KOLEKTIV8 και της κολεκτίβας Depression Era. Έχει δουλέψει ως φωτογράφος σε εφημερίδες και περιοδικά όπως στην Καθημερινή, Μετρό, Έψιλον και Κ, και στο Έψιλον ως photo editor. Διδάσκει φωτογραφία στο 18ΑΝΩ και στη σχολή FOCUS. Έχει εκθέσει τη δουλειά του στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ έχει εκδόσει το φωτογραφικό βιβλίο Land Ends: Photographs from the Borderlands of Europe (2009).
Πάσκουα Βοργιά
Γεννήθηκε στο Λονδίνο το 1975. Μέλος του πολιτιστικού οργανισμού ΚΟLEKTIV8 και της κολεκτίβας Depression Era. Σπούδασε ψυχολογία και πολιτιστική διαχείριση και είναι υπότροφος του Ιδρύματος Fulbright. Έχει εργαστεί ως συντάκτης στον περιοδικό τύπο και ως ανεξάρτητη παραγωγός ντοκιμαντέρ, ενώ έχει συμμετάσχει με ταινίες, βίντεο και φωτογραφία, σε φεστιβάλ και εικαστικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Οι συναντήσεις του εργαστηρίου πραγματοποιήθηκαν στο Κέντρο Επισκεπτών του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος στο Δέλτα Φαλήρου, στο Μουσείο Μπενάκη και στο πολιτιστικό κέντρο ΡΟΜΑΝΤΣΟ, στην Αθήνα.
Το εργαστήριο υλοποιήθηκε με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Το εργαστήριο «New Documents» παρακολούθησαν οι:
Αλεξάνδρα Σαλίμπα, Ανδρέας Πλιάτσικας, Βασίλης Ηλιόπουλος, Γεωργία Πανάκια, Γεωργία Πονηράκου, Harry Van Versendaal, Τζοβάνα Χασίμη, Κωνσταντίνα Ασημιάδη, Κώστας Χαρβάτης, Κυριάκος Χρυσοχοϊδης, Μαργαρίτα Νικητάκη, Ρέα Παπαδοπούλου, Ειρήνη Χατζηχαραλάμπους, Στέφανος Παπαχρήστου, Στράτος Μαραγκός, Σωτήρης Τσαγκατάκης, Βασίλης Σπαγγούρος, Γιάννης Καυκάς, Μαρία Μιχαηλίδου, Φανή Βλάχου, Κοσμάς Σταθόπουλος, Γιάννης Αρσενιάδης, Πόπη Σταυριανού
Αλεξάνδρα Σαλίμπα, Ανδρέας Πλιάτσικας, Βασίλης Ηλιόπουλος, Γεωργία Πανάκια, Γεωργία Πονηράκου, Harry Van Versendaal, Τζοβάνα Χασίμη, Κωνσταντίνα Ασημιάδη, Κώστας Χαρβάτης, Κυριάκος Χρυσοχοϊδης, Μαργαρίτα Νικητάκη, Ρέα Παπαδοπούλου, Ειρήνη Χατζηχαραλάμπους, Στέφανος Παπαχρήστου, Στράτος Μαραγκός, Σωτήρης Τσαγκατάκης, Βασίλης Σπαγγούρος, Γιάννης Καυκάς, Μαρία Μιχαηλίδου, Φανή Βλάχου, Κοσμάς Σταθόπουλος, Γιάννης Αρσενιάδης, Πόπη Σταυριανού