Χειμερινό Καλλιτεχνικό Εργαστηρίο 14/02 - 01/03/2015
Εισαγωγή
Η έκφραση “εκτός εαυτού” που στην ελληνική γλώσσα είναι μια μεταφορά για την οργή, εκφράζει επίσης την παραδοχή μιας γενικευμένης αλλοτρίωσης, αλλά και την επιθυμία ανάκτησης του εαυτού εκτός του οποίου, όπως φαίνεται, συνηθίζουμε να ζούμε. Το εργαστήριό μας θα λειτουργήσει ως χαρτογράφηση και ως πρόταση τρόπων χρήσης της προσωπικής εμπειρίας (φωτογραφίες προσωπικών αρχείων, φωτογραφικών ντοκουμέντων, ημερολογιακών κειμένων, αλληλογραφίας κ.α.) και των αλλοιώσεων που αυτή υφίσταται- από τη μνήμη, τους αμυντικούς μηχανισμούς και τη γενικότερη διάχυση που ευνοεί η σημερινή συγκυρία, είτε την ονομάσουμε κρίση, είτε αλλιώς.
Θα ασχοληθούμε με την προσωπική μας ιστορία αναζητώντας τρόπους για να την εντάξουμε στο ευρύτερο πλαίσιο της εποχής μας, αλλά θα μας απασχολήσει και η αντίστροφη κίνηση: πώς δηλαδή διατηρούμε το δικαίωμα να τοποθετηθούμε απέναντι στην ιστορία, εγγράφοντας (με εικόνες και λέξεις) την δική μας αφήγηση. Στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας οδηγός μας θα είναι η τέχνη: ως προνομιακό πεδίο θα μας υπενθυμίζει με συγκεκριμένα παραδείγματα πώς να αντιμετωπίζουμε την κατασκευή του εαυτού ως “θεραπεία” του ναρκισσισμού.
Ο συνδυασμός φωτογραφίας και κειμένου έχει για εμάς ουσιαστικό νόημα στη διερεύνηση αυτής της θεματικής: πρόκειται για αφηγήσεις που συχνά συμβαδίζουν ή ακόμη και αντικαθιστούν η μία την άλλη. Αρκεί να σκεφτούμε πώς ο φωτογράφος Walker Evans εντρυφούσε στους κανόνες του ρεαλισμού και του νατουραλισμού διαβάζοντας Flaubert, αλλά και πώς η λήψη ενός νεκροταφείου στο Κεντάκι από τον Evans θύμισε στον Faukner την κηδεία του παππού του και τον οδήγησε στη συγγραφή ενός αυτοβιογραφικού διηγήματος που δημοσιεύτηκε μαζί με τη φωτογραφία.
Στόχος είναι να αντιληφθούμε καλύτερα τις προθέσεις μας όταν παράγουμε ένα έργο αυτοβιογραφικού χαρακτήρα που είναι εξομολογητικό και ταυτόχρονα ανοιχτό προς τον κόσμο. Θα εμβαθύνουμε στην αυτοπαρατήρηση με εικόνες και κείμενα δικά μας και άλλων, έχοντας κατά νου το γεγονός ότι “η γλώσσα είναι ένα εργαλείο που το χειρίζονται εξωγλωσσικές παρορμήσεις” (Paul de Man).
Μεθοδολογία
Στο θεωρητικό μέρος του σεμιναρίου, οδηγός μας θα είναι το έργο καλλιτεχνών με αφηγηματικές αξίες που περιγράφουν το προσωπικό βίωμα (από το Feast του Araki, μια ημερολογιακή καταγραφή των γευμάτων της γυναίκας του στο νοσοκομείο ως τα φωτορομάντζα της Germaine Krull και τις φωτογραφικές αφηγήσεις της Moyra Davey για τις αδερφές της στο Seven, έργο εμπνευσμένο από τον ομώνυμο ήρωα του Salinger). Καλλιτέχνες που χρησιμοποιούν αρχεία εφημερίδων και προσωπικές μαρτυρίες όπως ο Lewis Baltz, ή συνομιλούν άμεσα με συγγραφείς (όπως η Tacita Dean με τον Sebald ή ο Eamonn Doyle με τον Beckett) θα μας απασχολήσουν επίσης.
Θα μας απασχολήσουν όμως και οι συγγραφείς που ενέταξαν περισσότερο ή λιγότερα επιτυχημένα τη φωτογραφία στη δουλειά τους (ο Sebald και οι επίγονοί του), συγγραφείς που δούλεψαν στενά με φωτογράφους (Flaubert και Maxime du Camp), συγγραφείς που φωτογράφησαν οι ίδιοι (Μπάροουζ, Κόμπο Άμπε, Μισέλ Ουελμπέκ).
Στο πρακτικό μέρος του σεμιναρίου θα ασχοληθούμε με την κριτική συζήτηση των έργων που θα δημιουργήσουν οι συμμετέχοντες. Με σκοπό τη δυναμική συνέχεια, θα δουλέψουμε με ανάλυση των εργασιών που θα προκύψουν στη διάρκεια του σεμιναρίου. Οι συμμετέχοντες μπορούν να συνδυάσουν την εικόνα με το λόγο ή να ασχοληθούν με μια από τις δυο όψεις της αυτοβιογραφικής καταγραφής.
Τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη θα συζητήσουμε γύρω από τα εμπόδια που θέτουμε εμείς οι ίδιοι στην καλλιτεχνική σύλληψη όψεων της αυτοβιογραφίας μας. Θα μιλήσουμε μεταξύ άλλων για την τυραννία της γνώμης των άλλων, το εύθραυστο της βούλησης, την μεμψιμοιρία, τον ναρκισσισμό, την επανάληψη των μοτίβων που μας απασχολούν στο καλλιτεχνικό έργο.
Πιο συγκεκριμένα:
Οι εισηγήσεις δεν θα πραγματοποιηθούν μόνο από τους διδάσκοντες αλλά και από τους προσκεκλημένους τους. Σε κάθε συνάντηση θα υπάρχει θεωρητική διαχείρηση των ζητημάτων που προκύπτουν ανά περίπτωση, καθώς οι εργασίες των συμμετεχόντων θα ανανεώνουν κάθε φορά το θεωρητικό πλαίσιο στο οποίο θα κινούμαστε. Σε κάθε τετράωρο περιλαμβάνεται και μια συνάντηση με θεωρητικούς και δημιουργούς (συγγραφείς, εικαστικούς, ψυχαναλυτές, κινηματογραφιστές κλπ) που έχουν ασχοληθεί με το θέμα του βιώματος και του ντοκουμέντου στην τέχνη.
Παραγωγή νέου έργου. Με σκοπό η κάθε ατομική αποτύπωση εμπειρίας να συνδέεται με τις υπόλοιπες και να δημιουργεί ένα ευρύτερο φάσμα παραπληρωματικών αφηγήσεων, θα επιχειρήσουμε ένα συνολικότερο καλλιτεχνικό σχέδιο: η αφήγηση του εαυτού θα οδηγήσει, ελπίζουμε, στην αφήγηση μιας νέας συλλογικότητας, εκτός του εαυτού- ενός ευρύτερου τεκμηρίου γύρω από τους τρόπους που ζούμε σήμερα.
Διδάσκοντες
Αμάντα Μιχαλοπούλου
Η Αμάντα Μιχαλοπούλου είναι συγγραφέας. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε με το βραβείο διηγήματος του περιοδικού Ρεύματα και τη συλλογή διηγημάτων Έξω η ζωή είναι πολύχρωμη (1994). Της απονεμήθηκε επίσης το Βραβείο Μυθιστορήματος του περιοδικού Διαβάζω (Γιάντες, 1996), το Βραβείο Διεθνούς Λογοτεχνίας του Αμερικανικού Ομοσπονδιακού Ιδρύματος Τεχνών και το βραβείο Liberis Liber των ανεξάρτητων καταλανών εκδοτών (¨Θα ήθελα”, 2005), καθώς και το Βραβείο Διηγήματος του Ιδρύματος Πέτρου Χάρη της Ακαδημίας Αθηνών (Λαμπερή Μέρα, 2010). Έχει γράψει επτά μυθιστορήματα, τρεις συλλογές διηγημάτων και αρκετά παιδικά βιβλία. Έργα της έχουν μεταφραστεί σε δώδεκα γλώσσες.
Δημήτρης Τσουμπλέκας
Ο Δημήτρης Τσουμπλέκας είναι φωτογράφος. Ασχολείται κυρίως με την αλληλεπίδραση ιδιωτικού-δημόσιου και τους τρόπους με τους οποίους το άμεσο περιβάλλον διαμορφώνει και νοηματοδοτεί την ατομική και κοινωνική εμπειρία. Το τοπίο, ως κυριολεξία και ως μεταφορά, κυριαρχεί στην δουλειά του.
Παράλληλα με τις ατομικές εκθέσεις του έχει συμμετάσχει σε πολλές ομαδικές όπως :
Νο Country For Young Men, BOZAR, Βρυξέλες 2014, Η πρώτη εικόνα, CRAC, Languedoc-Rousillon, Γαλλία, 2009, Dynamics of Urban Culture, IX Bienal de la Habana, Κούβα, 2006, Mediterraneans, Macro al Matattoio, Ρώμη, 2004, Self Aboutness, Sala de exposiciones Canal de Isabel II, Μαδρίτη, 2004, Time Capsule, Art in General, Νέα Υόρκη, 2002, The Faded Ideal, Martin-Gropius Bau, Βερολίνο, 2002, Metro, Ίδρυμα ΔΕΣΤΕ, Αθήνα, 1999 κ.α.). Eίναι μέλος της κολλεκτίβας Depression Era και της επιμελητικής ομάδας της έκθεσης Depression Era-Στην Εποχή της Ύφεσης στο Μουσείο Μπενάκη.
Οι συναντήσεις του εργαστηρίου πραγματοποιήθηκαν στο Μουσείο Μπενάκη (Κτήριο οδού Πειραιώς)
Το εργαστήριο υλοποιήθηκε με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος.
Το εργαστήριο «Εκτός Εαυτού» παρακολούθησαν οι:
Ασημίνα Παρασκευοπούλου, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Γιάννης Καρπούζης, Ειρήνη Χατζηχαραλάμπους, Άκης Κόκκινος, Βέρα Γκιζελίδου, Δώρα Κόχυλα, ΄Ελενα Χρηστοπούλου, Βίβιαν Εμμανουηλίδου, Εύα Γκολωνή, Ηώ Χαβιάρα, Φανή Μπήτου, Ιωάννα Φραγκοστεφανάκη, Λένα Κομίνη, Κορίν Γιαλίδου, Μαργαρίτα Νικητάκη, Μαρία Μιχαηλίδου, Αντιγόνη Σδρόλια, Χριστίνα Βεγιοπούλου.